Η Οικονομία αντικατέστησε την Πολιτική και την Δημοκρατία

Τα τελευταία χρόνια, τα επονομαζόμενα και μνημονιακά, είναι γεγονός ότι η οικονομία αντικαθιστά όλο και περισσότερο την πολιτική στις δημόσιες συζητήσεις. Χαρακτηριστική είναι η ερώτηση των τηλεδημοσιογράφων κατά τις προεκλογικές περιόδους των τελευταίων ετών "πόσο κοστολογείται το πρόγραμμα του κόμματός σας;" Θυμάστε αν σε παλαιότερες εκλογικές αναμετρήσεις δινόταν βάρος στην οικονομική πλευρά των προγραμμάτων των κομμάτων;
Πριν απαντήσετε, "γι'αυτό φτάσαμε εκεί που φτάσαμε" και άλλα παρόμοια, διαβάστε το παρακάτω κείμενο του καθηγητή οικονομίας Ελουά Λωράν.

H οικονομία έγινε η γραμματική της πολιτικής. Πλαισιώνει τον πολιτικό λόγο με τους κανόνες και με τις χρήσεις της, με αποτέλεσμα η ελεύ­θερη βούληση του πολιτικού λόγου να περιορί­ζεται πλέον στην επιλογή του λεξιλογίου, στη ρητορική και στον τονισμό. Σήμερα, η πολιτική μιλάει υπό τον όρο της οικονομικής επικύρωσης και την ανακαλούμε

αμέσως στην τάξη μόλις ο λόγος της απελευθερωθεί από την τυραννία των αριθμών. Αυτή η οικονομική γραμματική δεν εί­ναι ούτε επιστήμη ούτε τέχνη, αλλά μάλλον μια μυθολογία, μια κοινή πεποίθηση σ' ένα σύνολο συλλογικών αναπαραστάσεων, θεμελιακών και ρυθμιστικών, που κρίνονται ισάξιες μιας «πίστης» - οι οποίες αναπαραστάσεις είναι ανθεκτικές και ταυτοχρόνως αμφισβητήσιμες. 
Ποια είναι λοιπόν η χρησιμότητα της οικονομικής μυθολογίας; Τι ελπίζει η πολιτική με το να υποτάσσεται στην οικονομία; Πιστεύει άραγε ότι θα επικρατήσει ως αυθεντία: Στην πραγματικότητα, η αυθεντία γλιστράει μέσα από τα δάχτυλά της. Η οικονομία έχει γίνει μια κοινωνική εντολή την οποία οι κυβερνώντες αδυνατούν να επιβάλουν με τη βία ή με την πειθώ. Η οικονομική ρητορική - δηλαδή η πρωταρχική της λειτουργία- λέει στους πολίτες «πρέπει» και «οφείλουμε», αντικαθιστώντας έναν πολιτικό λόγο που δεν έχει πια πέραση. Η οικονομική ρητορική εποπτεύει, επιλύει διάφορες, αποφασίζειˑ κοντολογίς, προσφέρει την ανακουφιστική ιδέα ότι υπάρχει λύση στην πολυπλοκότητα του κοινοτικού κόσμου.

Η οικονομική ανάλυση είναι πιο ζοφερή από ποτέ. Και περιορίζεται σε μια λατρεία της μοίρας σκηνοθετώντας ένα σύμπαν γεμάτο οδυνηρές υποχρεώσεις, καταναγκασμούς, απορρίψεις, τιμωρίες, στερήσεις και απογοητεύσεις. Απαντά διαρκώς με ένα «δεν μπορούμε» όταν οι πολίτες λένε «θέλουμε», ενώ ευτελίζει τα σχέδια, τις φιλοδοξίες και τα όνειρα σε δήθεν σοβαρά ερωτήματα: «πόσο κοστίζει;», «πόσο αποδίδει;». Επίσης, τερματίζει όλες τις εναλλακτικές ενώ η αρχική της αποστολή είναι η προσφορά ενός φάσματος δυνατοτήτων στον δημόσιο διάλογο και η διατύπωση όχι μιας αμετάκλητης καταδίκης αλλά πολλών ανοιχτών επιλογών. Και μάλιστα αυτές οι επιλογές είναι διαπραγματεύσιμες, ενώ η οικονομία δεν έχει ούτε την αρμοδιότητα ούτε τα μέσα για να τις ορίζει.

Όποιος λοιπόν θέλει να φαίνεται σπουδαίος σήμερα παριστάνει τον οικονομολόγο. Σε ένα ιδιαιτέρως τοξικό μείγμα ιδεολογίας και ερασιτεχνισμού, ένας αυξανόμενος αριθμός «σχολιαστών» με αμελητέα γνώση και ικανότητα εκβάλλουν με ύφος προφέσορα και σε καταγγελτικούς τόνους εντελώς ακατανόητα λογύδρια. Σκασί­λα τους! Εδώ πρόκειται για ξόρκια: καλούν τις ανώτερες δυνάμεις, τα πνεύματα, της οικονο­μίας. Ξέρουν ότι μιλώντας για την οικονομία το­ποθετούνται στη χορεία των ισχυρών, εκείνων που λένε «όχι». Λιγοστοί τολμούν να αμφισβη­τήσουν την αυθεντία διά πληρεξουσίου.

Η μυθολογική οικονομία, ένα νεφέλωμα πα­ραμυθιών και θρύλων για κοινωνική χρήση, δη­λητηριάζει τον δημόσιο διάλογο και το δημοκρα­τικό πνεύμα. Οι σύγχρονες εξουσίες νοιώθουν υποχρεωμένες να επικαλεστούν τους οικονομικούς μύθους για να στερεώσουν την «αξιοπι­στία» τους και να δείξουν τη σοβαρότητά τους. Ακόμα και οι θέσεις που φαίνονται ξένες στους κυβερνητικούς κύκλους (που έχουν εδώ και πο­λύ καιρό «οικονομικοποιηθεί») γονατίζουν μπρο­στά στην καινούρια κοινή εντολή και δεν μιλούν παρά μόνο για την οικονομία, με αποτέλεσμα να καταστρέφουν τη δημοκρατική τους αξιοπιστία.
 Με λίγα λόγια, η οικονομική αξιοπιστία διαβρώνει την οικονομική νομιμότητα περισσότε­ρο από ποτέ. Η οικονομία -κι αυτό είναι το πρώ­το της παράδοξο- είναι μια μυθολογία που απο­γοητεύει τον κόσμο.

Ευτυχώς, η εσωτερική και εξωτερική αμφι­σβήτηση της «οικονομικής επιστήμης» κερδίζει έδαφος και γίνεται όλο και πιο ορατή στον ακα­δημαϊκό κόσμο. Αλλά αυτή η αμφισβήτηση δεν αρκεί. Θα προοδεύσουμε μόνο όταν η «οικονομολογία» χάσει την αίγλη της και παρακμάσει ως αυτόνομο γνωστικό πεδίο, κερδίζοντας, αντιθέτως, επιρροή στο πεδίο της δημοκρατίας. Διό­τι ο οικονομικός λόγος τοποθετείται σε μια εν­διάμεση ζώνη μεταξύ του επιστημονικού πεδίου και της πολιτικής διαμάχης· έχει εγκιβωτιστεί στην κοινή γνώμη απ’ όπου πρέπει να εκτοπι­στεί και να πάρει τη θέση που του αρμόζει.

Το παραπάνω κείμενο είναι του καθηγητή οικονομίας Ελουά Λωράν