Πολλοί θεωρούν υπερβολικούς τους φόβους εκείνων που πιστεύουν ότι αν εκλεγεί ο ΣΥΡΙΖΑ κι εφαρμόσει αυτά που υπόσχεται θα κινδυνεύσει η σταθερότητα της ευρωζώνης. Έχουν δίκιο όμως; Ένα οικοδόμημα έχει πολλά στηρίγματα και η ευστάθειά του εξαρτάται από καθένα από αυτά ξεχωριστά! Αν ένα από αυτά ακολουθήσει διαφορετική κλίση, η ισορροπία χάνεται.
Ένα άλλο δεδομένο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η ανικανότητα που έχουν επιδείξει τα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων στην αντιμετώπιση της κρίσης. Απανωτά λάθη, που αργότερα (κατόπιν εορτής, όμως) βγαίνουν και τα παραδέχονται, χωρίς όμως να δείχνουν διάθεση να διαφοροποιήσουν την πολιτική που έχει στοιχίσει τόσες ζωές, ιδίως στη χώρα μας.
Γύρω από αυτές τις διαπιστώσεις κινείται και ο κ.Σταύρος Λυγερός στο άρθρο του που αναδημοσιεύω στη συνέχεια από τα προχθεσινά ΕΠΙΚΑΙΡΑ.
Ρήξη ή συμβιβασμός; Το αναπάντητο ερώτημα
Μπορεί ο Σαμαράς να μην καταθέτει τα όπλα και να χαρακτηρίζει «ατύχημα για τη χώρα» την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά οι πάντες σχεδόν εντός και εκτός Ελλάδας προεξοφλούν ότι την επομένη των εκλογών το κόμμα του Τσίπρα θα κληθεί να σχηματίσει κυβέρνηση. Τα αφεντικά της Ευρώπης έρχονται αντιμέτωπα με τα αποτελέσματα του πειράματος που εδώ και πέντε χρόνια διεξάγουν στην Ελλάδα.
Το πρόβλημα με τέτοιου είδους πειράματα κοινωνικής μηχανικής είναι ότι προκαλούν αντιδράσεις εκ μέρους των λαών. Αυτό που οι Αγορές αποκαλούν «πολιτικό κίνδυνο» ή «πολιτικό ρίσκο» δεν είναι τίποτε άλλο από την ενεργοποίηση του ενστίκτου αυτοσυντήρησης των Ελλήνων. Η ανατροπή των σταθερών του βίου εκατομμυρίων μικρομεσαίων τούς ώθησε να μετατρέψουν σε πρωταγωνιστή τον ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα που μέχρι πρότινος αγωνιζόταν να εισέλθει στη Βουλή.
Τα αφεντικά της Ευρώπης φοβούνται ότι εάν κάνουν «εκπτώσεις» σε μια αριστερή κυβέρνηση θα ξηλωθεί το δίδυμο δόγμα της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της λιτότητας. Επίσης φοβούνται ότι, εάν ο Τσίπρας επιβιώσει στο τιμόνι της Ελλάδας και αμβλύνει τις καταστροφικές επιπτώσεις των μνημονιακών πολιτικών, θα λειτουργήσει ως παράδειγμα προς μίμηση φουσκώνοντας περαιτέρω τα πανιά όλων των αντισυστημικών κομμάτων - όχι μόνο αριστερών, αλλά και ακροδεξιών.
Οι λόγοι αυτοί ωθούν το ευρωιερατείο να εμμείνει στη γραμμή: πρώτα εφαρμόστε τις μνημονιακές υποχρεώσεις σας για να ολοκληρωθεί η εκκρεμούσα αξιολόγηση και μετά θα συζητήσουμε για οτιδήποτε άλλο. Από την άλλη πλευρά όμως η Ευρωζώνη είναι εύθραυστη για να εκτεθεί χωρίς δεύτερη σκέψη στη δοκιμασία των επιπτώσεων από μια κρίση που αναπόφευκτα θα προκαλέσει η ρήξη με την Αθήνα.
Προφανώς η Ελλάδα δεν συνιστά πλέον τον συστημικό κίνδυνο για το ευρώ που συνιστούσε το 2010 ή και το 2011 -2012.
- Πρώτον, επειδή η Ευρωζώνη έχει ήδη δημιουργήσει μηχανισμούς διαχείρισης, όπως ο ESM.
- Δεύτερον, επειδή μόνο το 17% του ελληνικού χρέους βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών. Το υπόλοιπο 83% βρίσκεται στα χέρια των χωρών-μελών της Ευρωζώνης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Για τους λόγους αυτούς διατυπώνεται η εκτίμηση ότι η ελληνική κρίση μπορεί να απομονωθεί, με την έννοια ότι μια στάση πληρωμών δεν θα προκαλέσει πανικό στις Αγορές και συνθήκες ντόμινο στους άλλους αδύναμους κρίκους του ευρωπαϊκού Νότου. Η εκτίμηση αυτή είναι αμφισβητήσιμη, αλλά ακόμα κι αν ισχύει δεν σημαίνει πως μια ασύντακτη έξοδος της Ελλάδας θα άφηνε την Ευρωζώνη άθικτη.
Το ριψοκίνδυνο ρήγμα
Το ευρωπαϊκό νομισματικό οικοδόμημα είναι ευάλωτο. Ας σημειωθεί ότι την τελευταία δεκαετία το δημόσιο χρέος των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα και Πορτογαλία) έχει τριπλασιαστεί, ενώ στο ίδιο διάστημα τα καθαρά assets των χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά έχουν επταπλασιαστεί. Είναι ακριβώς αυτή η διάσταση της κρίσης που οι Μέρκελ και Σόιμπλε αποφεύγουν επιμελώς να συζητούν.
Η κραυγαλέα οικονομική ασυμμετρία και οι αντιφάσεις δημιουργούν ένα περιβάλλον εγγενούς αστάθειας. Ένα ρήγμα στον ελληνικό αδύναμο κρίκο πιθανότατα να τροφοδοτήσει δυναμικές αποσταθεροποίησης. Προ καιρού ο Ιταλός πρωθυπουργός Ρέντσι είχε δηλώσει: «Ή αλλάζουμε κατεύθυνση ή χάνουμε την Ευρώπη». Η Ιταλία τα επόμενα τρία χρόνια πρέπει να δανειστεί σχεδόν 2 τρισεκατομμύρια ευρώ για να αναχρηματοδοτήσει το τεράστιο χρέος της. Είναι προφανές ότι, σε συνθήκες αβεβαιότητας, τα επιτόκια θα ανεβούν, επιδεινώνοντας δραματικά τη δημοσιονομική κατάστασή της. Και, βεβαίως, το ιταλικό πρόβλημα δεν είναι διαχειρίσιμο.
Ο κίνδυνος μιας αποσταθεροποίησης είναι ορατός δια γυμνού οφθαλμού και επισημαίνεται όχι μόνο από αριστερές φωνές, αλλά και από ΜΜΕ που λειτουργούν ως εκφραστές των Αγορών. Αποκαλυπτικά της αμφιθυμίας του ίδιου του Βερολίνου είναι δημοσιεύματα της γερμανικής Die Welt. Επικαλούμενη συνεργάτες του Σόιμπλε, η εφημερίδα έγραψε ότι εάν μια κυβέρνηση Τσίπρα δεν εφαρμόσει τις μνημονιακές πολιτικές θα σταματήσει η χρηματοδότηση της Ελλάδας. Από την άλλη πλευρά, έγραψε ότι μια ρήξη με την Ελλάδα θα ρίξει στο χάος όλη την Ευρώπη και κάλεσε τους Έλληνες να μην χάσουν την ψυχραιμία τους και να σώσουν την Ευρώπη!
Αν και υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις για το κατά πόσο μια ρήξη με την Ελλάδα θα αποσταθεροποιήσει ή όχι την Ευρωζώνη, οι πιο νουνεχείς του ευρωιερατείου θεωρούν τυχοδιωκτική τη γραμμή του Βερολίνου για αδιάλλακτη στάση. Εκτιμούν ότι είναι σκόπιμο να υπάρξει μια διαπραγμάτευση με την κυβέρνηση Τσίπρα με σκοπό να διερευνηθεί η δυνατότητα ενός συμβιβασμού.
Προς το παρόν, η θέση αυτή εμφανίζεται μειοψηφική στους κόλπους του ευρωιερατείου. Οι πραγματικές προθέσεις όμως θα αποκαλυφθούν μόνο όταν το τοπίο θα έχει ξεκαθαρίσει. Σ' αυτή τη φάση τα αφεντικά της Ευρωζώνης κάνουν με δηλώσεις και διαρροές στα ΜΜΕ το παιχνίδι τους. Αναμένουν, άλλωστε, να δουν εάν ο ΣΥΡΙΖΑ θα έχει ή όχι αυτοδυναμία.
Εάν δεν θα έχει αυτοδυναμία, πολιτικά κρίσιμη θα είναι η είσοδος ή μη των ΑΝΕΛ στη Βουλή, επειδή μόνο αυτοί μπορούν να εξασφαλίσουν στην Κουμουνδούρου αντιμνημονιακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Οι άλλοι υποψήφιοι κυβερνητικοί εταίροι, το Ποτάμι, το ΠΑΣΟΚ και το Κίνημα του Γιώργου Παπανδρέου, είναι δεδομένο ότι εάν τα πράγματα φτάσουν σε μια αντιπαράθεση με το ευρωιερατείο θα τραβήξουν το χαλί κάτω από τα πόδια της κυβέρνησης Τσίπρα.
Τα γεράκια του Βερολίνου αφενός υπερεκτιμούν τη δυνατότητα της Ευρωζώνης να διαχειριστεί χωρίς αρνητικές συνέπειες μια ρήξη με την Ελλάδα, αφετέρου θέλουν να πιστεύουν ότι ασκώντας εκβιασμό στη νεοπαγή κυβέρνηση Τσίπρα θα την υποχρεώσουν να κάνει κωλοτούμπα και ουσιαστικά να συνεχίσει τις μνημονιακές πολιτικές.
Στον ΣΥΡΙΖΑ δεν επιθυμούν ρήξη με την Ευρωζώνη. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως είναι διατεθειμένοι να κάνουν στροφή 180 μοιρών. Ο Τσίπρας είναι σαφής: δεν θα προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες, εκτός κι αν τον αναγκάσουν. Θα τον αναγκάσουν; Κατηγορηματική απάντηση δεν μπορεί να δοθεί σ' αυτή τη φάση, επειδή κυριαρχούν οι πολιτικές σκοπιμότητες και στο πλαίσιο αυτό υπάρχουν και πολιτικές μπλόφες.
Ένα άλλο δεδομένο που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η ανικανότητα που έχουν επιδείξει τα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων στην αντιμετώπιση της κρίσης. Απανωτά λάθη, που αργότερα (κατόπιν εορτής, όμως) βγαίνουν και τα παραδέχονται, χωρίς όμως να δείχνουν διάθεση να διαφοροποιήσουν την πολιτική που έχει στοιχίσει τόσες ζωές, ιδίως στη χώρα μας.
Γύρω από αυτές τις διαπιστώσεις κινείται και ο κ.Σταύρος Λυγερός στο άρθρο του που αναδημοσιεύω στη συνέχεια από τα προχθεσινά ΕΠΙΚΑΙΡΑ.
Ρήξη ή συμβιβασμός; Το αναπάντητο ερώτημα
Μπορεί ο Σαμαράς να μην καταθέτει τα όπλα και να χαρακτηρίζει «ατύχημα για τη χώρα» την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά οι πάντες σχεδόν εντός και εκτός Ελλάδας προεξοφλούν ότι την επομένη των εκλογών το κόμμα του Τσίπρα θα κληθεί να σχηματίσει κυβέρνηση. Τα αφεντικά της Ευρώπης έρχονται αντιμέτωπα με τα αποτελέσματα του πειράματος που εδώ και πέντε χρόνια διεξάγουν στην Ελλάδα.
Το πρόβλημα με τέτοιου είδους πειράματα κοινωνικής μηχανικής είναι ότι προκαλούν αντιδράσεις εκ μέρους των λαών. Αυτό που οι Αγορές αποκαλούν «πολιτικό κίνδυνο» ή «πολιτικό ρίσκο» δεν είναι τίποτε άλλο από την ενεργοποίηση του ενστίκτου αυτοσυντήρησης των Ελλήνων. Η ανατροπή των σταθερών του βίου εκατομμυρίων μικρομεσαίων τούς ώθησε να μετατρέψουν σε πρωταγωνιστή τον ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα που μέχρι πρότινος αγωνιζόταν να εισέλθει στη Βουλή.
Τα αφεντικά της Ευρώπης φοβούνται ότι εάν κάνουν «εκπτώσεις» σε μια αριστερή κυβέρνηση θα ξηλωθεί το δίδυμο δόγμα της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της λιτότητας. Επίσης φοβούνται ότι, εάν ο Τσίπρας επιβιώσει στο τιμόνι της Ελλάδας και αμβλύνει τις καταστροφικές επιπτώσεις των μνημονιακών πολιτικών, θα λειτουργήσει ως παράδειγμα προς μίμηση φουσκώνοντας περαιτέρω τα πανιά όλων των αντισυστημικών κομμάτων - όχι μόνο αριστερών, αλλά και ακροδεξιών.
Οι λόγοι αυτοί ωθούν το ευρωιερατείο να εμμείνει στη γραμμή: πρώτα εφαρμόστε τις μνημονιακές υποχρεώσεις σας για να ολοκληρωθεί η εκκρεμούσα αξιολόγηση και μετά θα συζητήσουμε για οτιδήποτε άλλο. Από την άλλη πλευρά όμως η Ευρωζώνη είναι εύθραυστη για να εκτεθεί χωρίς δεύτερη σκέψη στη δοκιμασία των επιπτώσεων από μια κρίση που αναπόφευκτα θα προκαλέσει η ρήξη με την Αθήνα.
Προφανώς η Ελλάδα δεν συνιστά πλέον τον συστημικό κίνδυνο για το ευρώ που συνιστούσε το 2010 ή και το 2011 -2012.
- Πρώτον, επειδή η Ευρωζώνη έχει ήδη δημιουργήσει μηχανισμούς διαχείρισης, όπως ο ESM.
- Δεύτερον, επειδή μόνο το 17% του ελληνικού χρέους βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών. Το υπόλοιπο 83% βρίσκεται στα χέρια των χωρών-μελών της Ευρωζώνης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Για τους λόγους αυτούς διατυπώνεται η εκτίμηση ότι η ελληνική κρίση μπορεί να απομονωθεί, με την έννοια ότι μια στάση πληρωμών δεν θα προκαλέσει πανικό στις Αγορές και συνθήκες ντόμινο στους άλλους αδύναμους κρίκους του ευρωπαϊκού Νότου. Η εκτίμηση αυτή είναι αμφισβητήσιμη, αλλά ακόμα κι αν ισχύει δεν σημαίνει πως μια ασύντακτη έξοδος της Ελλάδας θα άφηνε την Ευρωζώνη άθικτη.
Το ριψοκίνδυνο ρήγμα
Το ευρωπαϊκό νομισματικό οικοδόμημα είναι ευάλωτο. Ας σημειωθεί ότι την τελευταία δεκαετία το δημόσιο χρέος των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα και Πορτογαλία) έχει τριπλασιαστεί, ενώ στο ίδιο διάστημα τα καθαρά assets των χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά έχουν επταπλασιαστεί. Είναι ακριβώς αυτή η διάσταση της κρίσης που οι Μέρκελ και Σόιμπλε αποφεύγουν επιμελώς να συζητούν.
Η κραυγαλέα οικονομική ασυμμετρία και οι αντιφάσεις δημιουργούν ένα περιβάλλον εγγενούς αστάθειας. Ένα ρήγμα στον ελληνικό αδύναμο κρίκο πιθανότατα να τροφοδοτήσει δυναμικές αποσταθεροποίησης. Προ καιρού ο Ιταλός πρωθυπουργός Ρέντσι είχε δηλώσει: «Ή αλλάζουμε κατεύθυνση ή χάνουμε την Ευρώπη». Η Ιταλία τα επόμενα τρία χρόνια πρέπει να δανειστεί σχεδόν 2 τρισεκατομμύρια ευρώ για να αναχρηματοδοτήσει το τεράστιο χρέος της. Είναι προφανές ότι, σε συνθήκες αβεβαιότητας, τα επιτόκια θα ανεβούν, επιδεινώνοντας δραματικά τη δημοσιονομική κατάστασή της. Και, βεβαίως, το ιταλικό πρόβλημα δεν είναι διαχειρίσιμο.
Ο κίνδυνος μιας αποσταθεροποίησης είναι ορατός δια γυμνού οφθαλμού και επισημαίνεται όχι μόνο από αριστερές φωνές, αλλά και από ΜΜΕ που λειτουργούν ως εκφραστές των Αγορών. Αποκαλυπτικά της αμφιθυμίας του ίδιου του Βερολίνου είναι δημοσιεύματα της γερμανικής Die Welt. Επικαλούμενη συνεργάτες του Σόιμπλε, η εφημερίδα έγραψε ότι εάν μια κυβέρνηση Τσίπρα δεν εφαρμόσει τις μνημονιακές πολιτικές θα σταματήσει η χρηματοδότηση της Ελλάδας. Από την άλλη πλευρά, έγραψε ότι μια ρήξη με την Ελλάδα θα ρίξει στο χάος όλη την Ευρώπη και κάλεσε τους Έλληνες να μην χάσουν την ψυχραιμία τους και να σώσουν την Ευρώπη!
Αν και υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις για το κατά πόσο μια ρήξη με την Ελλάδα θα αποσταθεροποιήσει ή όχι την Ευρωζώνη, οι πιο νουνεχείς του ευρωιερατείου θεωρούν τυχοδιωκτική τη γραμμή του Βερολίνου για αδιάλλακτη στάση. Εκτιμούν ότι είναι σκόπιμο να υπάρξει μια διαπραγμάτευση με την κυβέρνηση Τσίπρα με σκοπό να διερευνηθεί η δυνατότητα ενός συμβιβασμού.
Προς το παρόν, η θέση αυτή εμφανίζεται μειοψηφική στους κόλπους του ευρωιερατείου. Οι πραγματικές προθέσεις όμως θα αποκαλυφθούν μόνο όταν το τοπίο θα έχει ξεκαθαρίσει. Σ' αυτή τη φάση τα αφεντικά της Ευρωζώνης κάνουν με δηλώσεις και διαρροές στα ΜΜΕ το παιχνίδι τους. Αναμένουν, άλλωστε, να δουν εάν ο ΣΥΡΙΖΑ θα έχει ή όχι αυτοδυναμία.
Εάν δεν θα έχει αυτοδυναμία, πολιτικά κρίσιμη θα είναι η είσοδος ή μη των ΑΝΕΛ στη Βουλή, επειδή μόνο αυτοί μπορούν να εξασφαλίσουν στην Κουμουνδούρου αντιμνημονιακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Οι άλλοι υποψήφιοι κυβερνητικοί εταίροι, το Ποτάμι, το ΠΑΣΟΚ και το Κίνημα του Γιώργου Παπανδρέου, είναι δεδομένο ότι εάν τα πράγματα φτάσουν σε μια αντιπαράθεση με το ευρωιερατείο θα τραβήξουν το χαλί κάτω από τα πόδια της κυβέρνησης Τσίπρα.
Τα γεράκια του Βερολίνου αφενός υπερεκτιμούν τη δυνατότητα της Ευρωζώνης να διαχειριστεί χωρίς αρνητικές συνέπειες μια ρήξη με την Ελλάδα, αφετέρου θέλουν να πιστεύουν ότι ασκώντας εκβιασμό στη νεοπαγή κυβέρνηση Τσίπρα θα την υποχρεώσουν να κάνει κωλοτούμπα και ουσιαστικά να συνεχίσει τις μνημονιακές πολιτικές.
Στον ΣΥΡΙΖΑ δεν επιθυμούν ρήξη με την Ευρωζώνη. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως είναι διατεθειμένοι να κάνουν στροφή 180 μοιρών. Ο Τσίπρας είναι σαφής: δεν θα προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες, εκτός κι αν τον αναγκάσουν. Θα τον αναγκάσουν; Κατηγορηματική απάντηση δεν μπορεί να δοθεί σ' αυτή τη φάση, επειδή κυριαρχούν οι πολιτικές σκοπιμότητες και στο πλαίσιο αυτό υπάρχουν και πολιτικές μπλόφες.
