Τα γεγονότα της Ουκρανίας και η ανησυχία για πιθανό ξέσπασμα πολέμου απασχολούν όπως είναι φυσικό όλους μας. Αναλύσεις και σχολιασμοί από ειδικούς επί του θέματος γίνονται αρκετοί τόσο στα έντυπα όσο και στα τηλεοπτικά μέσα. Άλλωστε αύριο θα έχουμε και σε αυτό το blog, όπως κάθε Παρασκευή άλλωστε, άρθρο του Σταύρου Λυγερού, άκρως κατατοπιστικό για την εν λόγω κατάσταση.
Συχνές αναφορές γίνονται στη λεγόμενη "πορτοκαλί επανάσταση", που έγινε στην Ουκρανία πριν δέκα χρόνια. Έτσι σκέφτηκα να ανατρέξουμε στη σχετικά πρόσφατη ιστορία αυτής της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας για να θυμηθούμε σε τι αφορά αυτή η επανάσταση, γεγονός που θα μας βοηθήσει να παρακολουθήσουμε αυτά που συμβαίνουν σήμερα.
Η Πορτοκαλί Επανάσταση, λοιπόν, ήταν μια σειρά διαμαρτυριών και πολιτικών γεγονότων που έλαβαν χώρα στην Ουκρανία από τα τέλη Νοεμβρίου 2004 ως τον Ιανουάριο του 2005, ως άμεσο επακόλουθο της επαναληπτικής διαδικασίας των προεδρικών εκλογών της Ουκρανίας του 2004. Να πως εξελίχθηκαν τα πράγματα:
Τον Νοέμβριο του 2004 στην Ουκρανία έγιναν προεδρικές εκλογές τις οποίες κέρδισε στον δεύτερο γύρο (στις 21 εκείνου του μήνα) με ποσοστό 49,42% έναντι 46,69% ο εκλεκτός του τότε προέδρου Λεονίντ Κούτσμα, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, εκπρόσωπος του φιλορωσικού "Κόμματος των Περιφερειών". Η αντιπολίτευση δεν συμφώνησε με τα αποτελέσματα των εκλογών, θεωρώντας ότι πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη νοθεία, κυρίως στην ανατολική Ουκρανία και κάλεσε το λαό σε ειρηνικές διαδηλώσεις. Τα κυβερνητικά κτίρια του Κιέβου «σφραγίστηκαν» από χιλιάδες πολίτες που ζητούσαν εκ νέου προσφυγή στις κάλπες.
Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) αμφισβήτησε κι αυτός τη διαφάνεια της εκλογικής αναμέτρησης. Ευρωπαϊκή Ένωση και Ηνωμένες Πολιτείες υποστήριξαν την επιστροφή του ουκρανικού λαού στις κάλπες. Οι σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση έγιναν εύθραυστες. Επιστρατεύοντας τους οπαδούς του ο φιλοδυτικός Βίκτορ Γιουσένκο, αρχηγός της ενωμένης στο κόμμα «Η Ουκρανία μας» αντιπολίτευσης, ζήτησε την επανάληψη του δεύτερου γύρου των εκλογών. Διαδηλωτές, οι οποίοι έφεραν πορτοκαλί διακριτικά (μπλούζες, κασκόλ, σημαίες) κατέκλυσαν την Πλατεία Ανεξαρτησίας στο Κίεβο, που αναδείχτηκε σε επίκεντρο της εκστρατείας του κινήματος της πολιτικής αντίστασης, με χιλιάδες πολίτες που διαδήλωναν καθημερινά με σύνθημα «Μαζί Είμαστε Πολλοί – Δε Θα Μας διασπάσετε».
Σε εθνικό επίπεδο, η δημοκρατική επανάσταση χαρακτηρίστηκε από μια σειρά πράξεων πολιτικής ανυπακοής, καθιστικές διαμαρτυρίες, και γενικές απεργίες που οργανώθηκαν από την ενωμένη αντιπολίτευση.
Οι διαμαρτυρίες είχαν παρακινηθεί από τις εκθέσεις διαφόρων εγχώριων και ξένων παρατηρητών τών εκλογών, καθώς και από την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη του κοινού ότι τα αποτελέσματα των επαναληπτικών εκλογών της 21ης Νοεμβρίου 2004 μεταξύ των δυο υποψηφίων Γιουσένκο και Γιανουκόβιτς ήταν στημένα από τις αρχές υπέρ του τελευταίου.
Η διεθνής κοινότητα και ιδιαίτερα η ΕΕ, η Πολωνία και η Λιθουανία ανέλαβαν ρόλο μεσολαβητή για την υπέρβαση της κρίσης. Την κατάσταση είχε ήδη περιπλέξει περαιτέρω η απειλή ανατολικών επαρχιών της χώρας να κινηθούν μέσω δημοψηφισμάτων προς απόσχιση εάν ακυρωθεί η αμφισβητούμενη νίκη του Βίκτορ Γιανουκόβιτς.
Οι διαμαρτυρίες σε εθνικό επίπεδο είχαν ως κατάληξη να ακυρωθούν τα αποτελέσματα των επαναληπτικών εκλογών και να διαταχθεί από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ουκρανίας επαναληπτική ψηφοφορία για τις 26 Δεκεμβρίου 2004 του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών και όχι της όλης διαδικασίας – σύμφωνα με την άποψη τόσο του Γιανουκόβιτς, όσο και του απερχόμενου προέδρου Λεονίντ Κούτσμα. Εν όψει των εκλογών το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας υιοθέτησε πακέτο μεταρρυθμίσεων αφενός στον εκλογικό νόμο που αφορούσαν την εγγύηση της διαφάνειας, όσο και στο Σύνταγμα με στόχο τον περιορισμό των προεδρικών εξουσιών. Η διεθνής κοινότητα δείχνει ανακουφισμένη.
Κάτω από εξονυχιστικό έλεγχο από τους εγχώριους και διεθνείς παρατηρητές, οι δεύτερες αυτές επαναληπτικές εκλογές κηρύχθηκαν "δίκαιες και ελεύθερες».
Και όταν οι κάλπες ανοίγουν ξανά στις 26 Δεκεμβρίου οι προβλέψεις επιβεβαιώνονται. Ο αντιπολιτευόμενος Βίκτορ Γιουσένκο σημειώνει μεγάλη νίκη έναντι του Βίκτορ Γιανουκόβιτς με διαφορά σχεδόν οκτώ μονάδων (51,99% έναντι 44,19%). Η αντιπολίτευση πανηγυρίζει και ο ευρωπαϊκός Τύπος υπογραμμίζει «την ήττα του απολυταρχικού Πούτιν, αλλά και την αβεβαιότητα του μέλλοντος».
«Τώρα, σήμερα, ο λαός τους Ουκρανίας νίκησε. Σας συγχαίρω» δηλώνει στο συγκεντρωμένο πλήθος στην πλατεία Ανεξαρτησίας ο Βίκτορ Γιουσένκο. Ο ηττημένος Γιανουκόβιτς παραιτείται, αρνείται όμως να παραδεχθεί την ήττα του και δηλώνει ότι θα καταθέσει ένσταση κατά του εκλογικού αποτελέσματος στο Ανώτατο Δικαστήριο της Ουκρανίας.
Τελικά ο Γιουσένκο ανακηρύχθηκε ως επίσημος νικητής και με την ανάληψη των καθηκόντων του στις 23 Ιανουαρίου 2005 στο Κίεβο, η Πορτοκαλί Επανάσταση τελείωσε.
Το 2010 ο Γιανουκόβιτς έγινε ο διάδοχος του Γιουσένκο ως πρόεδρος της Ουκρανίας, αφού η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή και διεθνείς παρατηρητές δήλωσαν ότι είχε διεξάγει δίκαια τις προεδρικές εκλογές του 2010.
Συχνές αναφορές γίνονται στη λεγόμενη "πορτοκαλί επανάσταση", που έγινε στην Ουκρανία πριν δέκα χρόνια. Έτσι σκέφτηκα να ανατρέξουμε στη σχετικά πρόσφατη ιστορία αυτής της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας για να θυμηθούμε σε τι αφορά αυτή η επανάσταση, γεγονός που θα μας βοηθήσει να παρακολουθήσουμε αυτά που συμβαίνουν σήμερα.
Η Πορτοκαλί Επανάσταση, λοιπόν, ήταν μια σειρά διαμαρτυριών και πολιτικών γεγονότων που έλαβαν χώρα στην Ουκρανία από τα τέλη Νοεμβρίου 2004 ως τον Ιανουάριο του 2005, ως άμεσο επακόλουθο της επαναληπτικής διαδικασίας των προεδρικών εκλογών της Ουκρανίας του 2004. Να πως εξελίχθηκαν τα πράγματα:
Τον Νοέμβριο του 2004 στην Ουκρανία έγιναν προεδρικές εκλογές τις οποίες κέρδισε στον δεύτερο γύρο (στις 21 εκείνου του μήνα) με ποσοστό 49,42% έναντι 46,69% ο εκλεκτός του τότε προέδρου Λεονίντ Κούτσμα, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, εκπρόσωπος του φιλορωσικού "Κόμματος των Περιφερειών". Η αντιπολίτευση δεν συμφώνησε με τα αποτελέσματα των εκλογών, θεωρώντας ότι πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη νοθεία, κυρίως στην ανατολική Ουκρανία και κάλεσε το λαό σε ειρηνικές διαδηλώσεις. Τα κυβερνητικά κτίρια του Κιέβου «σφραγίστηκαν» από χιλιάδες πολίτες που ζητούσαν εκ νέου προσφυγή στις κάλπες.
Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) αμφισβήτησε κι αυτός τη διαφάνεια της εκλογικής αναμέτρησης. Ευρωπαϊκή Ένωση και Ηνωμένες Πολιτείες υποστήριξαν την επιστροφή του ουκρανικού λαού στις κάλπες. Οι σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση έγιναν εύθραυστες. Επιστρατεύοντας τους οπαδούς του ο φιλοδυτικός Βίκτορ Γιουσένκο, αρχηγός της ενωμένης στο κόμμα «Η Ουκρανία μας» αντιπολίτευσης, ζήτησε την επανάληψη του δεύτερου γύρου των εκλογών. Διαδηλωτές, οι οποίοι έφεραν πορτοκαλί διακριτικά (μπλούζες, κασκόλ, σημαίες) κατέκλυσαν την Πλατεία Ανεξαρτησίας στο Κίεβο, που αναδείχτηκε σε επίκεντρο της εκστρατείας του κινήματος της πολιτικής αντίστασης, με χιλιάδες πολίτες που διαδήλωναν καθημερινά με σύνθημα «Μαζί Είμαστε Πολλοί – Δε Θα Μας διασπάσετε».
Σε εθνικό επίπεδο, η δημοκρατική επανάσταση χαρακτηρίστηκε από μια σειρά πράξεων πολιτικής ανυπακοής, καθιστικές διαμαρτυρίες, και γενικές απεργίες που οργανώθηκαν από την ενωμένη αντιπολίτευση.
Οι διαμαρτυρίες είχαν παρακινηθεί από τις εκθέσεις διαφόρων εγχώριων και ξένων παρατηρητών τών εκλογών, καθώς και από την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη του κοινού ότι τα αποτελέσματα των επαναληπτικών εκλογών της 21ης Νοεμβρίου 2004 μεταξύ των δυο υποψηφίων Γιουσένκο και Γιανουκόβιτς ήταν στημένα από τις αρχές υπέρ του τελευταίου.
Η διεθνής κοινότητα και ιδιαίτερα η ΕΕ, η Πολωνία και η Λιθουανία ανέλαβαν ρόλο μεσολαβητή για την υπέρβαση της κρίσης. Την κατάσταση είχε ήδη περιπλέξει περαιτέρω η απειλή ανατολικών επαρχιών της χώρας να κινηθούν μέσω δημοψηφισμάτων προς απόσχιση εάν ακυρωθεί η αμφισβητούμενη νίκη του Βίκτορ Γιανουκόβιτς.
Οι διαμαρτυρίες σε εθνικό επίπεδο είχαν ως κατάληξη να ακυρωθούν τα αποτελέσματα των επαναληπτικών εκλογών και να διαταχθεί από το Ανώτατο Δικαστήριο της Ουκρανίας επαναληπτική ψηφοφορία για τις 26 Δεκεμβρίου 2004 του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών και όχι της όλης διαδικασίας – σύμφωνα με την άποψη τόσο του Γιανουκόβιτς, όσο και του απερχόμενου προέδρου Λεονίντ Κούτσμα. Εν όψει των εκλογών το Κοινοβούλιο της Ουκρανίας υιοθέτησε πακέτο μεταρρυθμίσεων αφενός στον εκλογικό νόμο που αφορούσαν την εγγύηση της διαφάνειας, όσο και στο Σύνταγμα με στόχο τον περιορισμό των προεδρικών εξουσιών. Η διεθνής κοινότητα δείχνει ανακουφισμένη.
Κάτω από εξονυχιστικό έλεγχο από τους εγχώριους και διεθνείς παρατηρητές, οι δεύτερες αυτές επαναληπτικές εκλογές κηρύχθηκαν "δίκαιες και ελεύθερες».
Και όταν οι κάλπες ανοίγουν ξανά στις 26 Δεκεμβρίου οι προβλέψεις επιβεβαιώνονται. Ο αντιπολιτευόμενος Βίκτορ Γιουσένκο σημειώνει μεγάλη νίκη έναντι του Βίκτορ Γιανουκόβιτς με διαφορά σχεδόν οκτώ μονάδων (51,99% έναντι 44,19%). Η αντιπολίτευση πανηγυρίζει και ο ευρωπαϊκός Τύπος υπογραμμίζει «την ήττα του απολυταρχικού Πούτιν, αλλά και την αβεβαιότητα του μέλλοντος».
«Τώρα, σήμερα, ο λαός τους Ουκρανίας νίκησε. Σας συγχαίρω» δηλώνει στο συγκεντρωμένο πλήθος στην πλατεία Ανεξαρτησίας ο Βίκτορ Γιουσένκο. Ο ηττημένος Γιανουκόβιτς παραιτείται, αρνείται όμως να παραδεχθεί την ήττα του και δηλώνει ότι θα καταθέσει ένσταση κατά του εκλογικού αποτελέσματος στο Ανώτατο Δικαστήριο της Ουκρανίας.
Τελικά ο Γιουσένκο ανακηρύχθηκε ως επίσημος νικητής και με την ανάληψη των καθηκόντων του στις 23 Ιανουαρίου 2005 στο Κίεβο, η Πορτοκαλί Επανάσταση τελείωσε.
Το 2010 ο Γιανουκόβιτς έγινε ο διάδοχος του Γιουσένκο ως πρόεδρος της Ουκρανίας, αφού η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή και διεθνείς παρατηρητές δήλωσαν ότι είχε διεξάγει δίκαια τις προεδρικές εκλογές του 2010.